مقایسه آرای هربرت مارکوزه و علی شریعتی در نسبت مالکیت خصوصی و ازخودبیگانگی

•   آرشیو : نسخه زمستان 1402
•   کد پذیرش : 1411
•   موضوع : علوم سیاسی
• نویسنده/گان : | محمود حیدری
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : مارکوزه از اعضای مکتب فرانکفورت و شریعتی به‌عنوان روشنفکری دینی، از جمله اندیشمندانی هستند که نظام سرمایه‌داری را نقد کرده‌اند. آنها اساس نظام سرمایه‌داری را مالکیت خصوصی می‌دانند که اقلیتی از جامعه، ابزار تولید را به تصرف خود درآورده است. آن دو با رویکردی متفاوت، اما بگونه‌ای مشابه، نظام برآمده از مالکیت خصوصی را عامل ازخودبیگانگی انسان‌ها می‌خوانند. مارکوزه و شریعتی بطورکلی مخالف مالکیت خصوصی نیستند اما مالکیت خصوصی که ابزار تولید را به عنوان مالکیت عمومی توسط عده‌ای خاص تصرف نموده و با خلق نظام سرمایه‌داری، مصرف‌گرایی، نیازهای کاذب و کارطاقت فرسا و به دنبال آن با جعل ارزش‌ها و مفاهیم سبب از خودبیگانگی انسان‌ها شده است، مخالف هستند. در این پژوهش با روش هرمونتیک مولف محور به مقایسه آراء مارکوزه و شریعتی از دو رویکرد متفاوت غیر دینی و دینی خواهیم پرداخت. این دو متفکر علی‌رغم دو خاستگاه فکری متفاوت مارکسیستی و اسلامی، بیگانگی را فراموشی خود و دیگری را خود احساس کردن می‌خوانند و بازگشت به ارزش‌های حقیقی انسان و بازتعریف مفاهیم و اشتراک مالکیت عمومی را راه حل می‌دانند. این در حالیست که شریعتی با نگاهی توحیدی و البته متاثر از فلسفه غرب، به دنبال سوسیالیسم اسلامی بود. مارکوزه با فرض انسان خود بنیاد کانتی و حاکم بر سرنوشت خویش، راه حل را در انسان زمینی با بازتعریف مفاهم جعل شده توسط نظام سرمایه داری و طغیان خود حقیقی می‌خواند. شریعتی نیز با تاکید بر حاکم بودن انسان بر سرنوشت خویش، با تفکر توحیدی، راه حل را در بستر دین و احیای ارزشهای اسلام شیعی می‌یابد.
•   لیست منابع : [1] احمدي، بابك، (1373)، مدرنيته و انديشه انتقادي، تهران، مركز.
  [2] جوادی، سید اصغر، (1357)، از خودبیگانگی، مذهب و مسئولیت روشنفکر، تهران، محسن.
  [3] شریعتی، علی، (1357)، مجموعه آثار 2 (خودسازی انقلابی)، تهران، حسینیه ارشاد.
  [4] شریعتی(الف)، علی، (1392)، مجموعه آثار 3 (ابوذر)، تهران، الهام.
  [5] شريعتي، علي، (1359)، مجموعه آثار12 (تاريخ تمدن)، جلد2، بي جا، بي نا
  [6] شریعتی، علی، (1378)، مجموعه آثار شماره 20 (خود آگاهی و استحمار،چه باید کرد)، چاپ چهارم، تهران، قلم.
  [7] شریعتی(الف)، علی، (1389)، مجموعه آثار شماره 24(انسان، اسلام و مکتب های مغرب زمین)، تهران، الهام، تهران.
  [8] شريعتي، علي، (1366)، مجموعه آثار24(انسان)، چاپ دوم، تهران، الهام.
  [9] شریعتی (ب)، علی، (1392)، مجموعه آثار25 (انسان بی خود)، تهران، موسسه بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی مزینانی.
  [10] شریعتی، علی، (1390)، مجموعه آثار25 (نیاز انسان امروز )، تهران، قلم.
  [11] شریعتی، علی، (1358)، اگر پاپ و مارکس نبودند، تهران، محمد.
  [12] شریعتی، علی، (1356)، انتظار، مذهب و انتظار، تهران، ستاره انقلاب.
  [13] شریعتی(ب)، علی، (1389)، عرفان، برابری، آزادی، تهران، الهام.
  [14] شریعتی(ب)، علی، (1390)، علی حقیقتی بر گونه اساطیر، تهران، موسسه بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی مزینانی.
  [15] لسناف، مایکل ایچ، (1394)، فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمه: خشایار دیهیمی، چاپ پنجم، تهران، ماهی.
  [16] مارکوزه، هربرت، (1389)، اروس و تمدن، ترجمه: امیر هوشنگ افتخاری راد، چاپ دوم، تهران، چشمه.
  [17] مارکوزه، هربرت، (1394)، انسان تک ساحتی، ترجمه: محسن مویدی، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر.
  [18] ماکوزه، هربرت، (1392)، خرد و انقلاب، ترجمه: محسن ثلاثی، چاپ دوم، تهران، نشرثالث.
  [19] مارکوزه، هربرت، (1388)، گفتاری در رهایی، ترجمه: محمود کتابی، چاپ دوم، آبادان، پرسش.
  [20] مک له لان، دیوید، (1379)، کارل مارکس، ترجمه‌: عبدالعلی دستغیب، تهران، پرسش.
  [21] میری، سیدجواد، (1395)، شریعتی و هایدگر، تهران، نقد فرهنگ.
  [22] آرام، علیرضا، (1393)، «بعد زیباشناختی و قاعدۀ طلایی؛ نگاهی به تعامل هنر و اخلاق در اندیشۀ هربرت مارکوزه»، فصلنامه کیمیای هنری، شماره دوازدهم
  [23] روشن، امیر، (1386)، «علی شریعتی و الیناسیون فرهنگی»، پژوهش علوم سیاسی، شماره چهارم
  [24] کاتوزیان، پیلوار، ناصر، رحیم،(1393)، «مالکیت و آزادی»، مجله حقوق و علوم سیاسی، شماره یک
  [25] مارکوزه، هربرت، (1377)، «کارل پوپر و مسأله قوانین تاریخی»، ترجمه: مراد فرهادپور، ارغنون، پایگاه مجلات تخصصی نور، شماره 13
  [26] محمدی، محمد مهدی، (1387)، نسبت اندیشه شریعتی و مارکوزه، پایان نامه ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
  [27] نعیمی جورشری، ایزدی خواه، عباس، رضا، (1395)، «واکاوی فلسفه سیاسی هربرت مارکوزه»، ماهنامه سراسری سیاسی- فرهنگی صدای امید.
  [28] Craig, Edward. (2006), The shorter routledge encyclopedia of philosophy, routledge
•   کلمات کلیدی به فارسی : مارکوزه، شریعتی، مالکیت خصوصی، ازخودبیگانگی، نظام سرمایه‌داری، تکنولوژی، ماشینیسم.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : Marcuse and Shariati were both religious intellectuals who criticized and fought against the capitalist system. They view private ownership, which allows a small portion of society to possess the means of production, as the basis of the capitalist system. Although they have different approaches, they both see this system as the cause of human alienation. They are not opposed to private ownership in general, but rather to the idea that a few individuals can possess the means of production as private property, creating a capitalist system that promotes consumerism, false needs, and competitiveness. This system has led to human alienation through the fabrication of values and concepts. In this study, using a hermeneutic method, we compare Marcuse and Shariati's ideas and views on the non-religious and religious critique of capitalist society, which arises from private ownership as the cause of human alienation. Despite their different intellectual backgrounds, Marxist and Islamic, both thinkers see alienation as a form of forgetfulness and seek to redefine concepts and promote communal ownership of means of production as a solution to overcome alienation. Shariati, with his monotheistic and religious perspective and influenced by Western philosophy, sought to establish an Islamic socialism. Marcuse, based on Kantian humanism and his belief in human destiny, sees the solution in redefining concepts fabricated by the capitalist system and promoting human values. Both thinkers emphasize the importance of human control over their own destiny and seek solutions within their respective intellectual traditions.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : Marcuse, Shariati, private ownership, alienation, capitalist system, technology, mechanization
•  صفحات : 20-30
•   دانلود فایل ( 923.55 KB )