تحلیل تطبیقی رویکرد قرآن کریم و نظریه کنش ارتباطی هابرماس به تعامل بین‌ادیانی: مطالعه موردی آیه 64 سوره آل عمران

•   آرشیو : نسخه پاییز 1403
•   کد پذیرش : 1447
•   موضوع : سایر شاخه ها
• نویسنده/گان : | مسعود نیک روش، کریم خان محمدی
•   زبان : فارسی
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : ‏در عصر حاضر، تعامل میان پیروان ادیان مختلف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. لذا این پژوهش به بررسیِ آیه 64 سوره آل عمران قرآن کریم درباره تعامل پیروان ادیان الهی و تحلیل تطبیقی آن با نظریه کنش ارتباطی هابرماس می پردازد. این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی است. داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده و با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. همچنین، از رویکرد تطبیقی برای مقایسه دیدگاه قرآنی با نظریه هابرماس استفاده شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که قرآن کریم به موضوع گفت‌وگو و مناظره به عنوان ابزاری مناسب برای برقراری ارتباط و تفاهم بین فرهنگ‌ها و ادیان توجه ویژه‌ای دارد. تحلیل آیه 64 سوره آل عمران در پرتو نظریه هابرماس نشان می‌دهد که تعامل ادیان می‌تواند در سه ساحت صورت گیرد: 1) وحدت در اشتراکات، 2) دوری از شرک و باطل، و 3) دعوت به سوی توحید و حق. رویکرد قرآن به تعامل بین‌ادیانی، علی‌رغم قدمت تاریخی، با نظریات معاصر ارتباطی همچون نظریه کنش ارتباطی هابرماس همخوانی قابل توجهی دارد. این رویکرد با تأکید بر گفتگوی آزاد، نقادانه و مبتنی بر استدلال، می‌تواند الگویی کارآمد برای تعامل سازنده میان پیروان ادیان مختلف در جوامع چندفرهنگی معاصر ارائه دهد.
•   لیست منابع : [1] قرآن کریم، مترجم: ناصر مکارم شیرازی.
  [2] آشوری، داریوش (1380). تعریف‌ها و مفهوم فرهنگ. تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا.
  [3] ارزانی، حبیب‌رضا و اهتمام، حامد (1394). «الگوی ارتباطات میان‌فرهنگی مسلمانان با مسیحیان در قرآن کریم». مجله الهیات تطبیقی، 6(14)، 87-110.
  [4] بشیر، حسن (1392). «ارتباطات‌میان‌ادیانی: تعریف، مفاهیم، جایگاه». فصلنامه دین و ارتباطات، 20(2)، 23-48.
  [5] تعدادی محقق مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی (1385). فرار از شرک. وب مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی.
  [6] جعفری، محمدتقی (1390). فرهنگ پیرو فرهنگ پیشرو. تهران: موسسه تدوین و نشرآثار علامه جعفری.
  [7] جوادی‌آملی، عبدالله (1378). شریعت در آینه معرفت. قم: اسراء.
  [8] جوادی آملی، عبدالله (1389). تفسیر تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء.
  [9] حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363). تفسیر اثناعشری. تهران: میقات.
  [10] خان محمدی، کریم (1399). قرآن و عقلانیت ارتباطی. تهران: نشر نی.
  [11] خسروپناه، عبدالحسین (1382). انتظارات بشر از دین. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی.
  [12] خسروشاهى، هادى (1351). اسلام دين آينده جهان. تهران: نسل جوان.
  [13] رضایی اصفهانی، محمدعلی (1396). تعامل اسلام با ادیان دیگر از منظر قرآن. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  [14] ساروخانی، باقر (1370). دایره‌المعارف علوم‌اجتماعی. تهران: انتشارات کیهان.
  [15] سلطان علیشاه، سلطان محمد بن حیدر (1344). بیان السعادة فی مقامات العبادة. تهران: بی‌نا.
  [16] شریعتی، علی (1379). مجموعه آثار: بازگشت. تهران: انتشارات الهام.
  [17] طباطبایی، سیّد محمّدحسین (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  [18] طباطبایی، مهدی (1401). فرار از شرک. وب تاظهور.
  [19] طبرسی، فضل بن حسن (1418). جوامع الجامع. قم: موسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  [20] طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  [21] طيب، سيد عبد الحسين (1378). اطيب البيان في تفسير القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
  [22] فیاض، ابراهیم و شریفی، احمدحسین (1389). «گفتگوی ادیان از منظر قرآن کریم». پژوهش‌های قرآنی، 16(4)، 5-28.
  [23] قرشی، سیدعلی اکبر (1377). تفسیر احسن الحدیث. تهران: بعثت.
  [24] کالهون، کریگ (1392). هابرماس. ترجمه احمد تدین. تهران: هرمس.
  [25] گیدنز، آنتونی و ساتن، فیلیپ (1396). جامعه‌شناسی. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
  [26] گودیکانست، ویلیام و کیم، یانگ (1382). ارتباط با بیگانگان: رویکردی به ارتباطات میان‌فرهنگی. ترجمه علی کریمی و مسعود هاشمی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
  [27] مصباح یزدی، محمدتقی (1381). دین و آزادی. قم: مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه.
  [28] مطهری، مرتضی (1385). انسان و سرنوشت. تهران: انتشارات صدرا.
  [29] مطهری، مرتضی (1389). عدل الهی. تهران: انتشارات صدرا.
  [30] مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
  [31] ميرزا خسروانى، على رضا (1390). تفسير خسروى. تهران: انتشارات اسلاميه.
  [32] نكوئي ساماني، مهدي (1389). «اسلام و جهاني شدن». مجله معرفت، شماره 133.
  [33] هابرماس، یورگن (1384). نظریه کنش ارتباطی. ترجمه کمال پولادی. تهران: روزنامه ایران.
  [34] هولاب، رابرت (1393). یورگن هابرماس: نقد در حوزه عمومی. ترجمه حسین بشیریه. تهران: نشر نی.
  [35] هوی، دیوید (1385). حلقه انتقادی. ترجمه مراد فرهادپور. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  
  [36] Habermas, J. (1984). The Theory of Communicative Action, Vol. 1: Reason and the Rationalization of Society. (T. McCarthy, Trans.). Boston: Beacon Press.
  [37] Habermas, J. (1990). Moral Consciousness and Communicative Action. (C. Lenhardt & S. W. Nicholsen, Trans.). Cambridge, MA: MIT Press.
  [38] Habermas, J. (1996). Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy. Cambridge: MIT Press.
  [39] Tylor, E. B. (1871). Primitive Culture: Researches into the Development of Mythology, Philosophy, Religion, Art, and Custom. London: John Murray.
•   کلمات کلیدی به فارسی : قرآن کریم، تعامل بین‌ادیانی، نظریه کنش ارتباطی، هابرماس، آیه 64 سوره آل عمران، گفت‌وگوی بین‌فرهنگی.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : In the contemporary era, interaction among followers of different religions holds significant importance. This study examines verse 64 of Surah Al Imran from the Holy Quran regarding interfaith interactions and conducts a comparative analysis with Habermas's theory of communicative action. The study employs a descriptive-analytical method. Data were collected through library research and analyzed using content analysis. Additionally, a comparative approach was adopted to juxtapose the Quranic perspective with Habermas's theory. The findings show that the Quran places special emphasis on dialogue and debate as suitable tools for establishing communication and mutual understanding between cultures and religions. Analyzing verse 64 of Surah Al Imran in light of Habermas's theory suggests that interfaith interaction can occur on three levels: 1) unity in commonalities, 2) avoidance of polytheism and falsehood, and 3) invitation to monotheism and truth. Despite its historical roots, the Quran's approach to interfaith interaction notably aligns with contemporary communication theories, such as Habermas's theory of communicative action. This approach, emphasizing free, critical, and reasoned dialogue, can serve as an effective model for fostering constructive interaction among followers of different religions in contemporary multicultural societies.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : Holy Quran, interfaith interaction, theory of communicative action, Habermas, verse 64 of Surah Al Imran, intercultural dialogue.
•  صفحات : 57-73
•   دانلود فایل ( 1.22 MB )