بررسی قاعده ممنوعیت ایذاء مسلمان و کاربردهای آن در حقوق کیفری

•   آرشیو : نسخه پاییز 1403
•   کد پذیرش : 1443
•   موضوع : سایر شاخه ها
• نویسنده/گان : | احمد علی حاجی ده آبادی، سید حسن هاشمی، مهران گرجی زاده
•   نوع مقاله : پژوهشی
•   چکیده مقاله به فارسی : قاعده ممنوعیت ایذاء مؤمن،در آثار فقهی و روایی با تعابیر گوناگون بیان شده است. ایذاء به معنای آزار و اذیت است ¬از جهت نوع صدمه به جسمی، روانی و مالی تقسیم می‌شود و با توجه ‌به اینکه منحصر به مؤمنان است اما نسبت به‌تمامی انسان‌ها دارای ممنوعیت عقلایی است امّا این ممنوعیت، ¬دارای استثنائاتی است که آن را رفع می‌نماید و حکم آن را (از حرمت به ایجاب) تغییر می‌دهد. پژوهش حاضر با تحلیل ¬و ¬شناخت ¬این ¬قاعده¬ در ¬فقه ¬به‌ صورت توصیفی تحلیلی، کاربردهای آن را در حقوق کیفری مورد بررسی قرار می‌دهد. آنچه که از قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین موضوعه ایران به دست می‌آید انطباق بخشی¬از این قوانین با آموزه‌های اسلامی در مورد ایذاء است. قاعده ممنوعیت ایذاء مؤمن، می‌تواند تضمین‌کننده رعایت حقوقِ افرادِ حاضر در فرایند دادرسی کیفری باشد و همچنین در شیوه جرم‌انگاری و در موارد سکوت قانون‌گذار نسبت به جرم دانستن یک رفتار و مجازات آن مفید واقع شود.
•   زبان : فارسی
•   لیست منابع : [1] قرآن کریم
  [2] آقایی نیا، حسین (1396ش)، جرایم علیه اشخاص (شخصیت معنوی)، چ 15،تهران: میزان.
  [3] آلوسی، محمد بن عبدالله (1415ق)،روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی،ج11،چ 1،بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
  [4] آصف محسنی، محمد (1387ش)،حدود الشریعه، ج 1،چ اول، قم: بوستان کتاب قم.
  [5] الهامی، رضا و دیگران (1397ش)،تحلیل مفهوم شناختی شب مؤمن و بازپژوهی ادله در کیفیت بر حکم آن، فصلنامه فقه و اصول،1،ص 154.
  [6] ابن بابویه، محمد بن علی (1388ش)،کاشف الاستار در ترجمه جامع الاخبار، مترجم: محمدرضا خویدکی، چ 1، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
  [7] اردبیلی، محمدعلی (1394ش)،حقوق جزای عمومی، ج 1،چ 49،تهران: میزان.
  [8] انصاری، شیخ مرتضی (1415ق). المکاسب،ج2،چ 1،قم: انتشارات تراث الشیخ الاعظم.
  [9] تفتازانی، مسعود بن عمر (1412ق)،شرح المقاصد، محقق: عبدالرحمن بن عسرة،ج5،قم: الشرف الرضی.
  [10] تویسرکانی، محمد بن بنی احمد (1413ق)،لئالی الأخبار،ج5،قم: العلامة.
  [11] جمعی از پژوهشگران. (1413ق)،مؤسسه دایرة المعارف الفقه الاسلامی،ج19،قم: مؤسسه دائر المعارف فقه الاسلامیه.
  [12] جامعه المصطفی. (1437ق)،الادب الاسلامیه،ج1،چ 5،قم: مرکز المصطفی.
  [13] حر عاملی، محمد بن حسن (1416ق)،وسائل‌الشیعه، محقق: محمدرضا حسینی جلالی،ج12، چ 3،قم: انتشارات مؤسسه آل‌البیت الاحیاء التراث.
  [14] حاجی ده آبادی، محمدعلی (1387)، قاعده دفع افسد به فاسد و دلالت‌های حقوقی - جرم‌شناختی آن. فصلنامه فقه و حقوق،18.ص8 تا 14.
  [15] خوئی، سید ابوالقاسم (1377ش)،مصباح‌الفقاهه،ج1،چ 4،قم: انتشارات مکتبه الداوری.
  [16] خوانساری، سید احمد (1405ق)،جامع المدارک، مصحح: علی‌اکبر غفاری،ج5،پ 2،تهران: مکتبه الصدوق.
  [17] خمینی، روح‌الله (بی تا). تحریرالوسیله،ج1،قم: انتشارات مؤسسه مطبوعات دار العلمیه.
  [18] دیلمی، حسن بن محمد (1376ش). ترجمه ارشاد القلوب، مترجم: علی سالگی نهاوندی،ج1،قم: ناصر.
  [19] ذهنی تهرانی، محمدجواد (1369ش)،تشریح المطالب شرح فارسی بر مکاسب،ج2،قم: انتشارات حاذق.
  [20] دهخدا، علی‌اکبر، (1377ش)،لغت‌نامه،ج14،چ 2،تهران: دانشگاه تهران.
  [21] سبزواری، سید عبدالا علی (1413ق)،مهذب الاحکام بیان حلال و حرام،ج12،چ 4،قم: دار التفسیر.
  [22] صدر، محمد (1430ق). ماوراءالفقه،ج2،بیروت: دارالاضواء.
  [23] طباطبایی قمی، تقی (1413ق)،عمده المطالب فی تعلیق علی المکاسب،ج1،قم: انتشارات محلی.
  [24] طباطبایی، محمدحسین (1363ش)،ترجمه تفسیر المیزان، مترجم: ناصر مکارم شیرازی،ج16،چ 3،قم: انتشارات اسلامی.
  [25] طوسی، محمد بن حسن (1406ق)،الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد،ج1،بیروت: دارالاضواء.
  [26] طریحی، فخرالدین بن محمد (1375ش)،مجمع‌البحرین، محقق: احمد حسینی اشکوری.ج6. تهران: مکتبه المرتضوی.
  [27] طبرسی، فضل بن حسن (1360ش)،ترجمه تفسیر مجمع‌البیان، مترجم: علی صحتی.ج20.تهران: فراهانی.
  [28] طبرسی، علی بن حسن فضل (1379ش)،مشکاة الأنوار، مترجم: مهدی هوشمندی، قم: دارالثقلین.
  [29] عاملی. حسن بن یوسف (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، محقق: کرکی عاملی،ج4،قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام.
  [30] عاملی (شهید ثانی)،زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام الی تنقیح الشرائع الاسلام.ج12چ 4،قم: انتشارات مؤسسه المعارف الاسلامیه.
  [31] محمودی، محمد، (1409ق). حقائق الایمان مع الرساله الاقتصاد و العداله.محقق: مهدی رجایی.قم: مکتبه آیت‌الله المرعشی نجفی.
  [32] عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی. (1410ق)،لمعه الدمشقیه فی افقه الامامیه، محقق: علی‌اصغر مروارید،ج12،بیروت: الدار الاسلامیه.
  [33] عبدالرحمان، محمود (141ق)،معجم المصطلاحات و الألفاظ الفقیه،ج1،قاهره: دارالفضیله.
  [34] علی‌آبادی، عبدالصمد (1394)، واکاوی قاعده دفع افسد به فاسد از دیدگاه مذاهب فقهی، فصلنامه مذاهب اسلامی
  [35] فریبرزی، الهام (1390)، سیر تحول قوانین مرتبط با جرایم رایانه‌ای ایران و جهان، فصلنامه تخصصی فقه و تاریخ،27،ص173 تا 178.
  [36] فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (1406ق)، الوافی، ج5، اصفهان: مکتبه الامام امیر المونین علی (ع).
  [37] قاسمی، محمدعلی. (1395ش)، فقه درمان، چ 2،قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
  [38] قاضی، عبدالجبار بن احمد (1422ق)، شرح الاصول الخمسه، بیروت: دار احیاء.
  [39] کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)،اصول کافی، تهران.انتشارات کتب الاسلامیه.
  [40] گلپایگانی، محمدرضا (1372ش)،الدر المنضود فی الاحکام الحدود،ج2،قم: دارالقرآن الکریم.
  [41] مظفر، شیخ محمدرضا (1434ق)،اصول فقه،ج1،چ 4،قم: مؤسسه نشر الاسلامیه.
  [42] میرمحمد صادقی، حسین (139ش)،جرایم علیه اشخاص، چ 23،تهران: میزان.
  [43] ملکی ایرده، مصطفی (1398)،بررسی جرم توهین و مجازات آن به‌عنوان حمایت از حیثیت اشخاص در فقه و حقوق، فصلنامه گفتمان فقه و اصول،4،ص82.
  [44] مکارم شیرازی، ناصر(1380ش)،تفسیر نمونه.ج22 و 17،چ32،تهران:دارالکتب الاسلامیه.
  [45] ـــــــ..( 1377ش)،انوار الفقاهه،محقق:ابراهیم بهادری،قم: مدرسه علی ابن ابی طالب علیهم السلام.
  [46] محمدی ری‌شهری، محمد (1391ش)،دانشنامه قرآن و حدیث، مترجم: محمدرضا آژیر.ج16.قم: مؤسسه علمی و فرهنگی دارالحدیث.
  [47] معین، محمد (1391ش)، فرهنگ فارسی، ج1،چ 27،تهران: امیرکبیر.
  [48] محسنی، مرتضی (1376ش)،مسئولیت کیفری،ج1،چ 4،تهران: گنج دانش.
  [49] نجفی (صاحب جواهر)،شیخ محمدحسن (1362ش)،جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،ج22،چ 7،بیروت: دارلاحیاء و التراث العربی.
  [50] نراقی، احمد بن محمدمهدی (1415ق)،مستند الشیعه فی الاحکام الشریعه،ج14،قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام الإحیا التراث.
  [51] نوری، حسین بن محمدتقی (1408ق)،مستدرک‌الوسائل و مستنبط المسائل،ج9،بیروت: الاحیاء التراث.
  [52] واحدی، علی بن احمد (1419ق)،اسباب نزول القرآن،ج1،بیروت: دارالکتب الاسلامیه.
  [53] واعظی نژاد، محمدرضا (1398ش)،حقوق جزای اختصاصی، تهران: جاودانه.
•   کلمات کلیدی به فارسی : ممنوعیت، آزار، مؤمن، فقه، حقوق کیفری.
•   چکیده مقاله به انگلیسی : The rule of prohibition of harming a believer is stated in jurisprudential and narrative works with various interpretations. Harassment means harassment, it is divided into physical, psychological and financial according to the type of injury, and considering that it is exclusive to believers, it has a rational prohibition against all human beings, but this prohibition has exceptions that remove it and the ruling It changes it (from respect to demand). By analyzing and knowing this rule in jurisprudence in a descriptive and analytical way, the present research examines its applications in criminal law. What is obtained from the Islamic Penal Code and other related laws of Iran is the adaptation of a part of these laws with Islamic teachings on torture. The rule of prohibiting harming believers can guarantee the observance of the rights of the people present in the criminal proceedings and also be useful in the way of criminalization and in cases of silence of the legislator regarding the criminalization of a behavior and its punishment.
•   کلمات کلیدی به انگلیسی : Prohibition, abuse, believer, jurisprudence, criminal law
•  صفحات : 1-15
•   دانلود فایل ( 705.63 KB )