-
آرشیو :
نسخه بهار 1397- جلد اول
-
موضوع :
موضوعی تعریف نشده!
-
نویسنده/گان :
محبت عباس منش، مریم عفراوی
-
کلید واژه :
اندیشه سیاسی، خلافت موروثی، امویان، عباسیان، ائمه (ع).
-
Title :
انديشه موروثی شدن دستگاه خلافت و رویکرد ائمه (ع) نسبت به آن
-
Abstract :
هدف: مشروعیت حکومت¬ها (legitimacy) همواره و حداقل از یونان باستان تاکنون به عنوان یکی از مباحث کلیدی دانش سیاسی مطرح بوده است. در جهان اسلام نیز صورت¬بندی¬های مختلفی برای انعقاد خلافت ارائه شده است.
روش: این پژوهش میکوشد بر اساس روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن اشاره به سیر این اندیشه از دوران امویان و انتقال همراه با تغییر مسیر آن به حکومت عباسیان، رویکرد ائمه اطهار (ع) را در این زمینه بررسی کند.
یافته ها: اندیشه موروثی شدن خلافت یکی از اندیشههایی بود که خلفای امویان و عباسیان به منظور توجیه مشروعیت حکومت خود مطرح کردند. آنها با تکیه بر این اندیشه که بنا بر مفهوم ولایت عهدی پدر، فرزندی یا ارثبری شکل گرفته بود در طول زمان و نسلهای پی در پی از حق فرمانروایی بهرهمند شدند. بهرهگیری خلفای اموی از این اندیشه که در تقابل با منطق و گفتمان انتصاب الهی بود که توسط ائمه اطهار (ع) ترویج میشد.
نتایج: ائمه (ع) در برابر اندیشه «موروثی بودن خلافت» و همچنین طرح «وراثت اعمام» واکنش نشان داده و در مواضع مختلف به نقد و تقابل با آن پرداختند. همچنین مروری بر روایات نشان میدهد ائمه (ع) در تلاش بودند الگوی شیعه یعنی «نصّ» را نیز ارائه دهند، تا علاوه بر رویکرد سلبی، در مقام نفی نیز به اصول سیاسی مکتب شیعه، جانی تازه ببخشند.
-
مراجع :
- قرآن كريم
- نهج البلاغه، جمعآوري سید رضی، محمد بن حسين؛ ترجمه سیدعلی نقی فیض السلام، تهران: موسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الاسلام، انتشارات فقیه، ۱۳۷۹.
1. ابراهیم، ایمن (1998م) الاسلام و السلطان و الملک، بی جا: دارالجندی.
2. ابن أبي زينب، محمد بن ابراهيم (1397 ق)، الغيبة للنعماني، به کوشش علی اکبر غفاری، تهران: نشر صدوق
3. ابن اثیر، على بن ابى الكرم (1385)، الكامل في التاريخ، بيروت، دار صادر - دار بيروت.
4. ابن اعثم الكوفى، أبو محمد أحمد (1411)، الفتوح، به کوشش على شيرى، بيروت: دارالأضواء.
5. ابن خلدون، عبدالرحمان بن محمد (1408)، ديوان المبتدأ و الخبر فى تاريخ العرب و البربر و من عاصرهم من ذوى الشأن الأكبر (تاريخ ابن خلدون) به کوشش، خليل شحادة، بيروت: دار الفكر.
6. ابن شعبه حرانى، حسن بن على (1404)، تحف العقول، به کوشش علی اکبر غفاری، چ2، قم: دفتر نشر اسلامي جامعه مدرسین حوزه علميه قم.
7. ابن طاووس، على بن موسى (1375 ش)، كشف المحجة لثمرة المهجة، به کوشش: محمد حسون، قم: بوستان كتاب
8. ابو مخنف كوفى، لوط بن يحيى (1417 ق)، وقعة الطفّ، چ3، به کوشش محمد هادی یوسفی غروی، قم: جامعه مدرسین
9. ابوالفرج اصفهانی، على بن الحسين، الاغانی (1994م)، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
10. ـــــــــــــــ، (بی تا)، مقاتل الطالبيين، به کوشش: سيد احمد صقر، بيروت: دار المعرفة.
11. الهی زاده، محمد حسن (1381)، «جستاری در بحث وراثت اعمام و وراثت بنات»، فصلنامه تاریخ اسلام، 10، 120ـ101.
12. ابن قتبيبه دينوري، عبدالله بن مسلم (1410)، الإمامة و السياسة (معروف بتاريخ الخلفاء)، تحقيق علي شيري، بيروت: دارالأضواء.
13. بودبوس، رجب (1403)، الاسلام و مسالة الحکم، مصراته: الداری الجماهیریة.
14. جعفريان، رسول (1423)، حيات فكرى و سياسى امامان شيعه عليهم السلام، چ6، قم: انصاريان.
15. جواد، علی (بی تا)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دارالعلم للملایین.
16. حاتمی، محمدرضا (1384)، «بررسی و نقد مبانی مشروعیت حکومت از دیدگاه اهل سنت»، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی، دانش سیاسی، 1 (1).
17. خضریبک، محمد (بیتا)، الدولة الامویة، بیروت: دارالارقم.
18. ذهبى، شمس الدين محمد بن احمد (1413)، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، چ2، به کوشش: عمر عبد السلام تدمرى، بيروت: دار الكتاب العربى.
19. زکی صفوت، احمد (1924)، جمهره خطب العرب فی عصور العربیة الزاهرةه، سایت مکتبة مدرسة الفقاهة.
20. سعد زغلول، عبدالحمید (بی تا)، تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت: دار النهضة العربیة.
21. صدوق، محمد بن على بن بابويه، (1362 ش)، الخصال، به کوشش علی اکبر غفاری، قم: دفتر نشر اسلامي جامعه مدرسین.
22. ـــــــــــــــــ، (1376)، الأمالي، چ6، تهران: كتابچى
23. ـــــــــــــــــ، (1378 ق)، عيون أخبار الرضا (ع)، به کوشش: مهدی لاجوردی، تهران: نشر جهان.
24. صفار، محمد بن حسن (1402)، بصائر الدرجات في فضائل آل محمّد صلّى الله عليهم، چ2، به کوشش: محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم: مكتبة آية الله المرعشي النجفي.
25. طبرسى، احمد بن على (1403 ق)، الإحتجاج على أهل اللجاج، به کوشش: محمد باقر خرسان، مشهد: نشر مرتضى
26. طبری، محمد بن جریر (1387)، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار التراث.
27. عاملى، جعفر مرتضى (1403)، الحياة السياسية للإمام الرضا( ع)، دراسة و تحليل، چ3، قم: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين.
28. عطوان، حسین (1986)، الاموین و الخلافة، بی جا: دار الجیل.
29. فیاض، ابراهیم (1387)، «مصلحتطلبی و موروثی شدن حکومت»، بازتاب اندیشه، شماره 107، ص38-43.
30. فیرحی، داود (1382)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چ3، تهران: نشر نی.
31. قادری، حاتم (1375ش)، تحول مبانی مشروعیت خلافت، تهران: انتشارات بنیان.
32. قرطبی، ابن عبدالبر (1377)، جامع بیان العلم و فضله، مصر: بینا.
33. کریستین سن، آرتور (1377) ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
34. كراجكى، محمد بن على (1410)، كنز الفوائد، به کوشش عبدالله نعمة، قم: دارالذخائر.
35. ليثى، سميره مختار (1428)، جهاد الشيعة فى العصر العباسى الاول، قم: مؤسسة دار الكتاب الإسلامي.
36. مسعودي، أبو الحسن على بن الحسين بن على (1409)، مروج الذهب و معادن الجوهر، چ2، تحقيق اسعد داغر، قم: دار الهجرة.
37. مفيد، محمد بن محمد (1413)، الفصول المختارة، به کوشش علی میرشریفی، قم: کنگره شیخ مفید.
38. مفيد، محمد بن محمد (1413)، النكت الإعتقادية، به کوشش: علی میرشریفی و رضا مختاری، قم: دار المفید
39. نوبختی، حسن بن موسی (بی تا)، فرق الشیعة، بیروت: دار الاضواء.
40. يعقوبى، احمد بن أبى يعقوب بن جعفر بن وهب (بیتا)، تاريخ اليعقوبى، بيروت: دار صادر، بىتا.
41. Van Ess، Josef (1991)، Theologie und Gesellschaft im 2 und 3 Jahrhundert Hidschra, Berlin-New York: Walter de Gruyter.
- صفحات : 99-109
-
دانلود فایل
( 610 KB )